Definicja karate

Zwycięstwo samo w sobie nie jest w karate tradycyjnym celem ostatecznym. Karate tradycyjne jest sztuką samoobrony , która wykorzystuje wyłącznie i w najbardziej skuteczny sposób ciało ludzkie. Znajdują w nim zastosowanie głównie techniki bloków, ciosów, uderzeń i kopnięć, w połączeniu z innymi powiązanymi z nimi ruchami.   (Statut ITKF, Artykuł 1, Ustęp 1.3)

Poprzez karate tradycyjne człowiek zyskuje środki do poszerzenia i pogłębienia swych zdolności fizycznych i umysłowych. Dzięki ciągłemu poszukiwaniu doskonałości technicznej następuje wszechstronny rozwój możliwości jednostki ludzkiej. Podczas gdy osiąganie kolejnych szczebli w hierarchii sportowej jest sprawą wyłącznie doskonalenia techniki, poszukiwania karate tradycyjnego nie napotykają na drodze swego rozwoju żadnych ograniczeń. Jedyne istniejące granice to zdolność człowieka do poszerzania sfery swych możliwości oraz potencjał w dążeniu do nowych osiągnięć, a i te należy ustawicznie próbować przekraczać.

Historia Karate Tradycyjnego

Karate Tradycyjne narodziło się w Japonii na Okinawie na początku XVIII wieku jako sztuka walki Budo. Podstawowe techniki karate miały swój poczatęk w To-De, sztuce walki bez broni, która rozwinęła sie na japońskiej wyspie Okinawa w XVIII i XIX wieku. Rozwój To-De nastąpił, gdy ówczesne władze Okinawy zabroniły ludności posiadania jakiejkolwiek broni. Spowodowało to, że Karate Tradycyjne wykształciło umiejętność maksymalnego wykorzystania całego ciała w walce. Nauczycielem, który pierwszy zademonstrował tą sztukę walki najpierw w Kioto, a potem w 1892 w Tokio, był Gichin Funakoshi (1868 – 1957). Mistrz Funakoshi stworzył współczesny zbiór kata oraz ich hierarchię, czerpiąc wzorce z Okinawy.

Funakoshi był przeciwnikiem zarówno sportowych, jak i spontanicznych potyczek. Silnie podkreślał znaczenie samokontroli, łagodzenia gniewu, tłumienia agresji, unikania zagrożeń oraz odnajdywania innych rozwiazań niż konfrontacja fizyczna. W 1936 roku wraz ze swoimi uczniami założył szkołę karate, która nazwano Shoto-kan. Sam przeciwny był określania tą nazwą swego stylu, gdyż twierdził, że karate jest tylko jedno.

W późnych latach 50 XX wieku nastąpił trwający do dnia dzisiejszego gwałtowny wzrost popularności karate. Dekadę później zaczęto organizować pierwsze turnieje. Dzieło Funakoshiego kontynuowali i kontynuują dziś jego uczniowie, na czele z sensei Hidetaka Nishiyama 9 DAN. W historii karate było kilka rozłamów, prowadzacych do powstania różnych jego odmian. W 1972 , po rozłamie w organizacji WUKO (bezpośrednia przyczyna było dopuszczenie do mistrzostw świata reprezentacji RPA, kraju stosujacego wówczas polityke apartheidu, przeciwko czemu zaprotestowały m. in. delegacje Japonii i USA) Hidetaka Nishiyama objął prezydenturę ITKF (International Traditional Karate Federation), które to stanowisko piastuje do dziś.

W 1993 r., na 101-szym posiedzeniu Miedzynarodowego Komitetu Olimpijskiego (Walne Zgromadzenie) ustalono, że Karate Tradycyjne to ta dyscyplina, która jest uprawiana przez ITKF i podlega jego przepisom. W tym momencie Karate Tradycyjne zostało odróżnione od innych dyscyplin karate. W zwiazku z tym, tylko ta forma karate, która jest uprawiana i zarzadzana przez zasady i przepisy ITKF, jest jedynym oficjalnie uznanym Karate Tradycyjnym.

Na czym opiera się Karate Tradycyjne ?

Praktycznie rzecz biorąc Karate Tradycyjne opiera sie na koncepcji ciosu kończącego (jap. todome, ang. finishing blow). Cios kończący definiuje sie jako technikę wystarczajacą do unieszkodliwienia atakującego przeciwnika. Wraz z innymi technikami towarzyszacymi, technika ciosu kończacego jednoczy w sobie moc całego ciała, skupiając ją na celu uderzenia. Przebieg zawodów karate tradycyjnego od początku do końca oparty jest na sztuce samoobrony. Przykładowo, jedynie technika ciosu kończącego zaliczana jest jako zdobyty punkt. Co więcej, zgodnie z zasadą, że cios kończący jest ostatnim ciosem zadanym w walce, w zawodach Karate Tradycyjnego starcia prowadzone są do zdobycia jednego punktu. Dzięki ścisłemu przestrzeganiu tej zasady do minimum sprowadzona zostaje ilość nieprzemyślanych posunięć i niestarannie wykonanych technik.

Korzenie innych szkół karate siegają w swym rozwoju Karate Tradycyjnego. Szkoły te oparły swoje techniki i postawy na bazie uderzeń i kopnięć japońskiego karate. Zachowując podobieństwo zewnętrzne, szkoły te wprowadziły jednak zasadnicze modyfikacje. Zapewne najbardziej brzemienna w skutki okazała sie zmiana podejścia filozoficznego i przeniesienie nacisku ze sztuki walki i samoobrony na rzecz punktowanej konkurencji sportowej, polegającej na zadawaniu ciosów i kopnięć. Przykładowo, nie potrzeba eksperta, by zauważyć, że szkoły nowoczesne przejęły z karate sposoby  wykonywania  uderzeń  i  kopnieć  jedynie  w  najbardziej  ogólnym i dowolnym sensie. Punkty w walce sportowej przyznawane są tam na podstawie możliwie jak najszybszego i jak najbardziej precyzyjnego trafienia w cel pieścią lub stopa. W tej sytuacji niepotrzebny stał sie wymóg ciosu kończacego. W rezultacie zbędne okazało się wkładanie w uderzenia siły powstałej z ruchu całego ciała. Co więcej, główny nacisk położony został na oszczędność ruchów. W tym najważniejszym wzgledzie dynamika ciała nowoczesnych szkół karate jest całkowitą odwrotnością dynamiki w Karate Tradycyjnym. Wyzbywszy się wymogu ciosu kończącego, nowe szkoły karate oparły w zamian swe przepisy sportowe na systemie wielopunktowym (jak np. w boksie). W przypadku tego typu organizacji karate mamy zazwyczaj do czynienia z systemami przyznającymi albo trzy, albo sześć razy po pół punktu.

Nowoczesność Karate Tradycyjnego

Brzmi to może trochę dziwnie ale na uwagę zasługuje tutaj fakt, że jakkolwiek Karate Tradycyjne jest tradycyjne jeśli chodzi o filozofię i podejście do zasad Budo, tak stanowi obecnie najszybciej rozwijającą się pod względem technicznym sztukę walki. Mówiąc o Karate Tradycyjnym często używa się słowa studiowanie. I w rzeczywistości tak jest. Wiedza przekazywana obecnie przez sensei Hidetakę Nishiyamę nie tylko wypływa z praktyki, doświadczenia i tradycji Budo, ale ma silne podstawy naukowe. Niemal co tydzień w różnych miejscach na całym świecie prowadzone są seminaria i konsultacje, które bardzo często mają postać wykładów, sesji szkoleniowych, wymiany doświadczeń. To powoduje, że ta sztuka walki bez przerwy dynamicznie się rozwija.
Wierność tradycji Budo i nowoczesne metody treningowe powodują, że Karate Tradycyjne uprawiane jest dziś przez 1 500 000 ludzi na całym świecie.

Korzyści z uprawiania Karate Tradycyjnego

Na całym świecie bardzo szybko dostrzeżono, że uprawianie Karate Tradycyjnego niesie ze sobą wiele korzyści, jakkolwiek by tego nie rozpatrywać – czy to z punktu widzenia sportowego, zdrowotnego, społecznego, psychologicznego, zawodowego czy nawet artystycznego.
Niewątpliwie korzyścią z uprawiania karate, która wypływa na plan pierwszy, jest samoobrona, umiejętność radzenia sobie w trudnych, niebezpiecznych sytuacjach z zagrożeniem zdrowia i życia włącznie. Jest to możliwe zarówno dzięki przewadze siły fizycznej, jak i mentalnej nad przeciwnikami. Karate pierwotnie służyło przede wszystkim do walki na śmierć i życie, stąd w arsenale swoich technik zawiera takie, które pozwalają szybko i skutecznie obronić się przed napastnikiem. Na bazie karate powstało w przeszłości wiele systemów samoobrony, wykorzystywanych zarówno przez wojsko czy policję, jak i zwykłych ludzi.

Kolejną korzyścią jest sport. Karate daje możliwość spełnienia się w rywalizacji, sprawdzenia się w walce i osiąganie sukcesów. Uczy także przegrywać, pogodzić się z porażką. Mówiąc o sporcie mamy także na myśli dążenie do rozwoju swojego ciała, wzrostu siły mięśni, większej kondycji, stretchingu, rozwoju motoryki, wytrzymałości i gibkości. Od wielu już lat, karate wraz z pływaniem są uważane za sporty najbardziej wszechstronnie rozwijające nasze ciało. Poza karierą zawodniczą można rozwijać swoje aspircje w kierunku trenerskim i/lub sędziowskim, uzyskując uprawnienia instruktora/egzaminatora ITKF czy też sędziego krajowego lub międzynarodowego ITKF

Trzeci aspekt to aspekt zdrowotny. Mówiąc o zdrowiu nie można nie wspomnieć o elementach karate wpływających na polepszenie jego stanu. Prawidłowa,   wysportowana   sylwetka,  korekcja  wad postawy,  zdrowe kości i stawy, silne mięśnie, odporność na choroby to najbardziej zauważalne zalety.

Warto w tym miejscu także wspomnieć o kontuzyjności tego sportu. Wbrew pozorom, karate cechuje znacznie mniejsza kontuzyjność niż w innych sportach walki,  takich jak judo, zapasy, boks, a nawet sportach takich, jak piłka nożna czy bieganie. Wynika to przede wszystkim stąd, że niezwykle wysoki priorytet w treningu posiada kontrola technik wykonywanych podczas ćwiczeń z partnerem. Po pierwsze jest to o tyle ważne, że:

1. Pozwala wyrabiać u ćwiczących właściwe reakcje i prawidłową naukę technik, gdyż zamiast stresować się w starciu z przeciwnikiem, koncentrują się oni na samym ćwiczeniu, przez co szybciej się rozwijają.

2. Do minimum ogranicza ryzyko kontuzji, przez co można systematycznie uczestniczyć w treningach bez uszczerbku na zdrowiu.

3. Buduje wzajemne zaufanie pomiędzy partnerami, którzy przychodzą na trening przede wszystkim po to, aby poćwiczyć samemu i dać poćwiczyć innym.

Drugim powodem jest niewątpliwie to, że karate nie można rozpatrywać w kategoriach wyłącznie sportowych, zwłaszcza sportów wykonywanych prze profesjonalistów, gdzie najważniejszy jest wynik – a co za tym idzie – mniejsza kontrola przy kontakcie z przeciwnikiem na boisku czy w ringu. Trzecim, na który mało kto zwraca uwagę, jest efekt sprzężenia zwrotnego, powstający zwłaszcza przy zaawansowanym treningu. Trening na wysokim poziomie wymaga prawidłowego podejścia do spraw związanych z odżywianiem, odnową biologiczną, odpoczynkiem, planowaniem obciążeń organizmu, unikaniem ryzyka zachorowań (np. przeziębień). A to z kolei nie jest nic innego jak zdrowy tryb życia. Zaawansowany trening wymaga zdrowego trybu życia, który z kolei pozwala rozwijać ćwiczącemu swoje karate.

Kolejną płaszczyzną, na której rozpoatrywać można Karate Tradycyjne jest niewątpliwie płaszczyzna psychologiczna. Pewność siebie, systematyczność, nieustępliwość w dążeniu do celu, koncentracja, skupienie, zorientowanie na sukces, waleczność, odporność na niepowodzenia, dystans do siebie samego, opanowanie, samokontrola, odporność na stress, kontrola oddechu, umiejętność szybkiego podejmowania właściwych decyzji, zwłaszcza w sytuacjach ekstremalnych – jednym tchem można wyliczyć to, co stanowi podstawę karate, a jednocześnie jest niezwykle przydatne w zwykłym życiu.

Fizyczne i mentalne aspekty uprawiania karate są ściśle ze sobą powiązane. Poprzez trening technik ćwiczący uczą się kontolrować emocje i ciało. Wyzwala to poczucie pewności niezbędnej do powstrzymania przeciwnika, w idealnym przypadku – za pomocą techniki todome. To z kolei prowadzi do stabilizacji emocji, a tym samym eliminacji emocji negatywnych, co ma pozytywny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne. Karate jest dążeniem do własnego rozwoju, samodoskonaleniem. Często staje się tak, że pozwala nam to ocenić, czy idziemy dobrą ścieżką, czy nadal czegoś nam brakuje.

Trenujący karate to w zdecydowanej większości ludzie obdarzeni charyzmą, spontaniczni, zdyscyplinowani i optymistycznie nastawieni do życia.

Aktywność związana z karate – treningi, seminaria, zawody – ma także olbrzym i wymiar socjologiczny. Trudno sobie wyobrazić uprawianie karate bez interakcji z drugim człowiekiem. Jedna ze złotych myśli mistrza Funakoshiego brzmi: Karate zaczyna się i kończy grzecznością. Co to oznacza? Karate uczy umiejętności kontaktu z innymi ludźmi, otwartości, porozumienia i szybkiego zawierania znajomości. Poprzez wspólne uczestnictwo w treningach pomiędzy ćwiczącymi wyrabia się silna więź, wynikająca z szacunku dla współpartnera. Pozwala na szybkie skracanie psychologicznego  dystansu, jaki dzieli   ćwiczących.   Chodzi   tu   zarówno  o osoby w klubie, które ćwiczą ze sobą codziennie, jak i trenujących, spotykających się rzadziej, na seminariach czy zawodach karate.

Na temat korzyści płynących z uprawiania karate można by pisać w nieskończoność. Praktycznie zawsze może się okazać, że to właśnie dzięki karate potrafiliśmy poradzić sobie z problemami, uzyskaliśmy sukces w życiu osobistym czy zawodowym.

Dr Anna Konieczna